De Duitse bezetter begon al snel in 1940 met het wissen van de sporen van het Oranje vorstenhuis in Nederland. Koninklijke namen mochten niet meer in de krant of op de radio genoemd worden. Zelfs geschiedenisboekjes werden aangepast.

Op 3 januari 1942 werd een verbod uitgevaardigd door de Duitse bezetter inzake het gebruik van straatnamen die men niet meer wilden zien. Dit betrof voornamelijk straatnamen gerelateerd aan het Koninklijk Huis en aan de Joodse traditie of namen van Joden. Dit verbod gold niet alleen voor straatnamen maar ook voor gebouwen en scholen. Zo werd in Baarn de Prinses Julianaschool omgedoopt tot Openbare School No. 1.

Het verbod was uitgevaardigd door het Generalkommissariat für Verwaltung und Justiz (het Commissaraat-Generaal voor Bestuur en Justitie) en door de Commissaris-Generaal voor de Veiligheid. Op 17 september 1941 werd afgekondigd dat per 3 januari 1942 het verbod van kracht was. Het verbod luidde: Das Strassen, Plätze, Parks und, in deren Bezeichnung die Namen lebender Mitglieder des Königshauses verwandt sind, eine neue Bezeichnung erhalten. Met andere woorden een verbod op het gebruik van de namen van nog levende leden van het Koningshuis of hun familieleden voor straten, pleinen, parken, etc. Ook Baarn werd getroffen door deze maatregel.

Op 31 januari 1942, dus op de verjaardag van Prinses Beatrix, verwijderen onbevoegden de straatnaamborden Wilhelminalaan, Prinses Julianalaan en Prins Bernhardlaan in Baarn. NSB leden werden van deze daad verdacht. Op 8 februari werden de straatnaamborden weer teruggehangen, maar op 22 februari 1942 waren ze opnieuw verdwenen. In de maand erna gebeurde dat nog drie maal.

De straatnaamwijziging in opdracht van de Duitse bezetter betrof de volgende straten in Baarn: de Da Costalaan naar de Nederlandse dichter Isaäc da Costa, geboren in 1798 en overleden in 1860 werd de Bosboom Toussaintlaan. Anna Louisa Geertruida Bosboom Toussaint was een schrijfster van historische romans die reeds in 1886 was overleden.

De Da Costalaan op een oude Ansichtkaart. Helaas is er geen foto van de Bosboom Toussaintlaan.

De bezetter ging heel ver in de naamswijzigingen, zelfs de naar de schilder Jozef Israëls genoemde Israëlsstraat werd gewijzigd in de Rembrandtlaan. Jozef Israëls overleed al in 1911. De naar Prinses Beatrix genoemde Prinses Beatrixlaan werd veranderd in de Gustaaf Adolflaan. Gustaaf Adolf was de koning van Zweden en een vriend van Duitsland.

Schuilkelder gebouwd door de Duitse bezetter in 1943 in de Prinses Beatrixlaan. Tijdens de bouw van deze unieke uit baksteen opgetrokken kelder heette deze straat de Gustaaf Adolflaan, naar de Zweedse koning.

Prins Bernhardlaan moest het veld ruimen voor de Frederik Hendriklaan. Deze Frederik Hendrik had de bijnaam stedendwinger, dus weliswaar uit het huis van Oranje maar al enige eeuwen geleden overleden. Dat kon dus geen kwaad, volgens de Duitsers.

De laan genoemd naar toenmalige kroonprinses de Prinses Julianalaan werd de Mauritslaan. Deze Maurits was de zoon van Willem van Oranje en Duitser van Geboorte. Kon dus ook geen kwaad en was bovendien al in 1625 overleden. De Smutslaan werd veranderd in Pretoriuslaan. Jan Christiaan Smuts was een sterk voorstander van een pro-Britse politiek in Zuid-Afrika en hij leidde militaire expedities tegen de Duitse koloniën. Reden genoeg voor de Duitse bezetter de naam Smutslaan te wijzigen. Andries Wilhelmus Jacobus Pretorius was een leider van de Voortrekkers. Hij wordt beschouwd als stichter van de Zuid-Afrikaansche Republiek. Pretorius is een achternaam van Germaanse oorsprong. 

En tenslotte de Wilhelminalaan, deze laan moest in de oorlog door het leven als de Willem de Zwijgerlaan. Wederom een vorst die reeds lang geleden overleden was en van Duitse afkomst.

Direct na de beëindiging van de oorlog werden de straatnamen weer gewijzigd in de originele straatnamen. In de meeste steden gebeurde dit op 18 mei 1945. Zo ook in Baarn.

Helaas zijn er geen afbeeldingen bekend van gewijzigde straatnaambordjes. Mocht iemand een foto in zijn bezit hebben met een van die Duitse straatnamen erop dan houden wij ons aanbevolen om deze foto te kopiëren. 

(tekst Ton van den Oudenalder)